Bitcoin Madenciliği Maliyeti ve Ekonomik Model Üzerine Tartışma

Son zamanlarda, Bitcoin fiyatı oldukça dalgalıydı ve bir ara 54,000 doları düşerek bazı madencilik makinelerinin "kapama fiyatı"na ulaştı. Veriler, Bitcoin fiyatı 54,000 dolardayken yalnızca 23W/T verimliliği aşan ASIC madencilik makinelerinin kâr elde edebileceğini, yalnızca 5 farklı modelin faaliyet gösterebileceğini gösteriyor. Bu, fiyat daha da düşerse, bazı risk toleransı düşük madencilerin zorunlu olarak piyasadan çıkabileceği anlamına geliyor; bu da Bitcoin'in satılmasına ve madencilik makinelerinin ucuza satılmasına yol açarak fiyatın daha da düşmesine neden olabilir ve sözde "madenci teslimiyeti" olgusunu oluşturabilir.

Sözde "kapalı fiyat" aslında Bitcoin madenciliğinin maliyet fiyatıdır. Bu kavramı anlamak için önce Bitcoin'in ekonomik modelini ve çalışma kanıtı (PoW) mekanizmasını anlamamız gerekiyor.

Bitcoin toplam arzı 21 milyon adet ile sınırlıdır, her 10 dakikada bir blok çıkarılır ve madencilere belirli bir miktar Bitcoin ödülü verilir. Başlangıçta her blok için 50 Bitcoin ödül verilir, ardından her 210.000 blokta yaklaşık 4 yılda bir ödül yarıya iner. Son yarıya indirme 23 Nisan 2024'te, blok yüksekliği 840.000 iken gerçekleşti ve ödül her blok için 3.125 Bitcoin'e düştü. Blok ödülünün yanı sıra, madenciler işlem ücretleri de alırlar, genellikle her işlem için 0.0001-0.0005 Bitcoin arasında değişen bir ücret alınır. Ücretler piyasa tarafından belirlenir ve ağ yoğun olduğunda maliyetler artar.

Bitcoin işlemleri önce bellek havuzuna girer, madenciler buradan işlemleri seçip yeni bloklar oluşturur. Madenciler, belirli bir rastgele sayıyı bulmak için çok sayıda hesaplama yapmak zorundadırlar, bu sayıyı blok verileriyle birleştirerek zorluk hedefine uygun bir hash değeri oluştururlar, bu süreç "Mining" olarak adlandırılır. Koşullara uyan hash değerini ilk hesaplayan, defter tutma hakkını ve ödülü kazanır. Zorluk hedefi her 2016 blokta bir ( yaklaşık iki haftada bir ) ayarlanır, böylece ortalama blok oluşturma süresi yaklaşık 10 dakika civarında tutulur.

Hashrate, madencilik makinelerinin madencilik kapasitesini ölçen bir göstergedir, birimi genellikle TH/s( saniyede trilyonlarca hash işlemi). Şu anda toplam ağ hashrate'i yaklaşık 630 EH/s, yani saniyede 6.310^20 hash işlemidir. Buna dayanarak, her 1T hashrate'in günde teorik olarak 810^(-7) Bitcoin kazabileceği hesaplanabilir. Madenciler için, madenci makinesi satın alma ve işletme maliyetlerinin yanı sıra, ana gider elektrik maliyetidir. Örneğin, Antminer S19 pro madenci makinesi, nominal hashrate'i 110T, güç tüketimi 3250W'dır, her 1T hashrate günde yaklaşık 0.709kW elektrik tüketmektedir. 0.055 dolar/kWh hesaplandığında, bir Bitcoin'in madencilik maliyeti yaklaşık 50.000 dolar civarındadır.

Dikkat edilmesi gereken husus, "kapatma fiyatı"nın sabit olmadığıdır. "Madenci teslimiyeti" durumunda, tüm ağın işlem gücündeki düşüş, tek bir Bitcoin'in madencilik maliyetini düşürebilir. Tersine, Bitcoin fiyatı yükseldiğinde, daha fazla madencinin katılması, tüm ağın işlem gücünü artırarak madencilik maliyetinin de artmasına neden olur. Bu nedenle, "kapatma fiyatı" aslında piyasa ayarlaması ve madenci rekabetinin bir sonucudur ve Bitcoin'in basit ve etkili ekonomik modeli üzerine inşa edilmiştir.

PoS kamu zincirinin ekonomik modeli

Bitcoin gibi PoW kamu zincirlerinden farklı olarak, Ethereum ve Solana gibi PoS( hak sahipliği) kamu zincirlerinde madenci rolü yoktur ve ekonomik modelleri de farklılık göstermektedir.

PoS mekanizmasının ana özelliklerinden biri, (Staking) aracılığıyla erişim mekanizmasını gerçekleştirmektir. Düğümlerin ağ konsensüsüne katılabilmesi için belirli bir miktar platform token'ını stake etmesi gerekir ve bu sayede blok ödülü kazanır. Konsensüse katılan bu düğümlere genellikle (Validator) denir.

Sonsuz arz modelini benimseyen platform tokenleri (, Ethereum ve Solana ) gibi, enflasyon sorununu da göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Genellikle doğrulayıcı blok ödülleri aracılığıyla arz artırılır, işlem ücretlerinin yok edilmesi gibi yöntemlerle geri dönüş sağlanarak ekonomik istikrarın korunması hedeflenir.

Ayrıca, PoS platform token'ları genellikle gelir üretme işlevine sahiptir, bazı platformlar ayrıca piyasa dolaşımını azaltmaya yardımcı olan delegasyon staking mekanizması tasarlamıştır, bu da ekonomik istikrarı korumaya yardımcı olur. Piyasada yaygın olarak bulunan likit staking genellikle delegasyon staking tasarımına dayanmaktadır, gelir staking ödülleri ve MEV( maksimum çıkarılabilir değer)'dan gelir.

Ethereum

Ethereum ağının başlangıç arzı 72 milyon olup, 60 milyonunun topluluk fonlaması yoluyla dağıtıldığı, 12 milyonunun ise erken katkıda bulunanlar ve Ethereum Vakfı'na verildiği belirtilmektedir. Şu anda toplam arz yaklaşık 120 milyon.

2022 yılının Eylül ayında Ethereum'un PoS'a geçmesiyle birlikte, yıllık arz miktarı 4,84 milyon ETH'den 3,01 milyon ETH'ye düştü, enflasyon oranı ise %4'ten %2,5'e geriledi. EIP-1559 mekanizması nedeniyle bazı işlem ücretleri yakıldığından, aslında Ethereum çoğu zaman deflasyon durumundadır; ortalama deflasyon oranı %1,4'tür.

Ethereum doğrulayıcıları 32 ETH teminat göstermelidir. Beacon Chain'de her dönem (epoch) 32 zaman dilimi (slot) vardır, her zaman diliminde yaklaşık 12 saniyede bir blok üretilir. Ödüller dönemsel olarak dağıtılır, spesifik dağılım doğrulayıcıların etkin bakiyesi ve aktif doğrulayıcıların toplam sayısıyla ilgilidir.

Yerli staking eşiği yüksek olduğundan, piyasada likit staking (LST) protokolleri ortaya çıktı, bunlara Lido'nun stETH'si de dahildir. Bu protokoller, kullanıcıların istedikleri miktarda ETH'yi stake etmelerine ve işlem yapılabilir staking sertifikaları almalarına olanak tanır. Şu anda Ethereum ağındaki ETH'nin yaklaşık %27'si stake edilmiştir ve Lido bunun %30'unu oluşturmaktadır.

Solana

Solana ağının başlangıç arzı 500 milyondu, şu anki toplam arz yaklaşık 580 milyon, dolaşımda ise 460 milyon var. Başlangıç enflasyon oranı %8, her yıl %15 azalmaktadır, uzun vadeli enflasyon oranı ise %1.5'tir.

Solana'nın doğrulayıcılara yönelik minimum stake gereksinimi yoktur, ancak stake miktarı oy verme hakkını ve ödül dağılımını etkiler. Ağ, delegeli stake'i destekler; kullanıcılar SOL'lerini doğrulayıcılara devrederek kazanç paylaşabilir ve aynı zamanda SOL'un mülkiyetini koruyabilir. Şu anda yaklaşık 1500 doğrulayıcı düğüm bulunmaktadır ve ortalama yıllık getiri oranı (APR) yaklaşık %7 civarındadır.

Doğrulayıcılar, doğru oylar vererek puan kazanırlar ve bu puanlar oranına göre SOL ödülleri ile değiştirilebilir. Blok ödülü yalnızca işlem ücretlerinin %50'sini içerir, diğer %50'si ise yok edilir.

Ethereum'dan farklı olarak, Solana ağı üzerindeki dolaşımdaki SOL'lerin %80'inden fazlası stake edilmiştir, ancak LST'ler yalnızca stake edilen miktarın %6'sını oluşturmaktadır. Bunun başlıca nedeni, Solana'nın yerel olarak delegeli stake'i desteklemesi ve DeFi ekosisteminin henüz yeterince olgun olmamasıdır. Jito, Solana'nın ana LST protokolüdür ve MEV'yi destekleyen doğrulayıcı düğümleri aracılığıyla yüksek getiri sunmaktadır; şu anda APR %7.92'ye kadar çıkmaktadır.

Sonuç

Ekonomi modeli, blok zincirinin uzun vadeli çalışmasının merkezidir. PoW kamu zincirlerine kıyasla, PoS kamu zincirlerinin ekonomi modeli genellikle daha karmaşıktır ve stake mekanizması, teşvik mekanizması, enflasyon parametreleri ve token işlevleri gibi birçok yönü dikkate almayı gerektirir.

Çoğu yeni kamu blok zinciri, daha enerji verimli olduğu ve daha iyi performans ve güvenlik sağladığı için PoS mekanizmasını seçiyor. Ancak, PoS aynı zamanda zenginliğin merkezileşmesi sorununu da beraberinde getirebilir, çünkü en büyük paydaşlar genellikle en fazla getiriyi elde eder. Blok zinciri ekonomik modelini tasarlarken, sistemin uzun vadeli sürdürülebilirliği ve adaleti sağlamak için bu faktörlerin dengelenmesi gerekmektedir.